نهادهای ارفاقی

 منظور از نهادهای ارفاقی، نهادهایی هستند که به موجب آنها، قانونگذار امکان سهل گیری نسبت به مرتکبان جرم را فراهم نموده است، برخی از این موارد نظیر کیفیات مخففه و معاف کننده عام هستند. در اینجا نهادهای ارفاقی خاص بررسی می شوند.

تعویق صدور حکم تعویق صدور حکم یعنی به تاخیر انداختن اجرای مجازات با نظر دادگاه صادر کننده حکم قطعی و به منظور اصلاح رفتار و باز اجتماعی کردن بزهکار. در جرائم موجب تعزیر درجه شش تا هشت دادگاه می تواند پس از احراز مجرمیت متهم با ملاحظه وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است در صورت وجود شرایط زیر صدور حکم را به مدت شش ماه تا دو سال به تعویق اندازد:

 الف -وجود جهات تخفیف ب- پیشبینی اصلاح مرتکب پ- جبران ضرر و زیان یا برقراری ترتیبات جبران ت- فقدان سابقه کیفری مؤثر

 تعویق صدور حکم در جرایم تعزیری درجه 6 و 7 و 8 امکانپذیر است ولی در خصوص تمامی جرایم تعزیری اطفال و نوجوانان ممکن است.

تعویق صدور حکم برای دادگاه اختیاری است . تعویق صدور حکم پس از احراز مجرمیت متهم است( دادسرا مجاز به صدور تعویق نیست) .تعویق صدور حکم با ملاحظه وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی و سوابق و اوضاع و احوالی که موجب ارتکاب جرم گردیده است خواهد بود . مدت تعویق صدور حکم 6 ماه تا 2 سال است. قرار تعویق صدور حکم حتما باید حضوری باشد.

 تعویق به شکل ساده یا مراقبتی است. الف- در تعویق ساده مرتکب به طور کتبی متعهد می گردد، در مدت تعیین شده به وسیله دادگاه، مرتکب جرمی نشود و از نحوه رفتار وی پیش بینی شود که در آینده نیز مرتکب جرم نمی شود. ب- در تعویق مراقبتی علاوه بر شرایط تعویق ساده، مرتکب متعهد می گردد دستورها و تدابیر مقرر شده به وسیله دادگاه را در مدت تعویق رعایت کند یا به موقع اجراء گذارد. ارتکاب جرم در مدت تعویق ارتکاب جرم در مدت تعویق؛ قصاص، جنایات عمدی موجب دیه، تعزیر تا درجه 7 ، قرار تعویق لغو می شود.

 ضمانت اجرای عدم انجام دستورات در مدت تعویق

برای بار اول : تا نصف مدت مقرر در قرار به مدت تعویق اضافه یا حکم محکومیت صادر میگردد .

 برای بار دوم : تعویق لغو خواهد شد در صورت لغو، قرار تعویق و صدور حکم امکان تعلیق وجود ندارد. پس از گذشت مدت تعویق با توجه به میزان پایبندی مرتکب به اجرای دستورهای دادگاه، گزارشهای مددکار اجتماعی و نیز ملاحظه وضعیت مرتکب، دادگاه حسب مورد به تعیین کیفر یا صدور حکم معافیت از کیفر اقدام میکند.

 تعلیق اجرای مجازات عبارت است از متوقف ساختن مجازات کسی که به کیفرهای تعزیری محکوم شده است تا اگر چنانچه در مدت معینی پس از آن مرتکب جرم دیگری نشود و از دستورات دادگاه تبعیت نماید محکومیت وی کان لم یکن تلقی گردد. در جرائم تعزیری درجه سه تا هشت دادگاه می تواند در صورت وجود شرایط مقرر برای تعویق صدور حکم، اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را از یک تا پنج سال معلق نماید. دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری نیز پس از اجرای یک سوم مجازات می تواند از دادگاه صادرکننده حکم قطعی، تقاضای تعلیق نماید. همچنین محکوم می تواند پس از تحمل یک سوم مجازات، در صورت دارا بودن شرایط قانونی، از طریق دادستان یا قاضی اجرای احکام کیفری تقاضای تعلیق نماید.

 تعلیق اجرای مجازات در جرایم تعزیری درجه 3 الی 8 امکان پذیر است تعلیق اجرای مجازات برای دادگاه اختیاری است تعلیق اجرای مجازات می تواند نسبت به کل مجازات یا قسمتی از آن باشد مدت تعلیق اجرای مجازات 1 تا 5 سال است. تعلیق اجرای مجازات می تواند ضمن صدور حکم یا پس از آن یا در حین اجرای مجازات باشد. در تعلیق اجرای مجازات پس از اجرا باید یک سوم مجازات سپری شده باشد .

دادستان، قاضی اجرای حکم یا خود محکوم علیه می تواند درخواست تعلیق نمایند . 

نکته :تعلیق اجرای مجازات با رعایت مقررات مندرج در تعویق صدور حکم خواهد بود( شرایط مقرر درماده 41 ق.م.ا.) تعلیق اجرای مجازات میتواند بصورت ساده یا مراقبتی باشد تعلیق ساده با رعایت مقررات تعویق ساده خواهد بود(اخذ تعهد کتبی) تعلیق مراقبتی با رعایت مقررات تعویق مراقبتی خواهد بود( علاوه بر اخذ تعهد کتبی همراه با اعمال دستورات و تدابیر خواهد بود تخلف از دستورات دادگاه در مدت تعلیق

 برای بار اول: دادگاه می تواند 1 تا 2 سال به مدت تعلیق اضافه نماید یا قرار تعلیق را لغو کند

بار دوم : لغو قرار تعلیق در صورت ارتکاب جرایم مستوجب حد، قصاص، جنایات عمدی موجب دیه، تعزیر تا درجه 7 ، قرار تعلیق لغو می شود

 نکته : تعلیق مجازات تأثیری در حقوق مدعی خصوصی ندارد.

 جرایم غیر قابل تعویق و تعلیق: الف- جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور، خرابکاری در تأسیسات آب، برق، گاز، نفت و مخابرات

ب- جرائم سازمان یافته، سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار، آدم ربایی و اسیدپاشی

پ- قدرت نمایی و ایجاد مزاحمت با چاقو یا هر نوع اسلحه دیگر، مواد 639 و 640 قانون مجازات اسلامی کتاب تعزیرات، تشکیل یا اداره مراکز فساد و فحشا

ت- قاچاق عمده مواد مخدر یا روانگردان، مشروبات الکلی و سلاح و مهمات و قاچاق انسان

 ث- تعزیر بدل از قصاص نفس، معاونت در قتل عمدی و محاربه و افساد فی الارض

 ج- جرائم اقتصادی، با موضوع جرم بیش از یکصد میلیون ریال

امکان تعلیق مجازات  ، جرائم در حکم کلاهبرداری، جرائمی که مجازات کلاهبرداری در خصوص آنها مقرر شده و جرائمی که طبق قانون کلاهبرداری محسوب میشوند و شروع به این موارد وجود دارد(نکته: صدور چک از حساب مسدود قابل تعلیق نیست، اما سایر جرایم مندرج در قانون چک قابل تعلیق می باشند.)

 نکات مهم (طبق قانون کاهش مجازات حبس تعزیری مصوب99)

 در جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور در صورت همکاری مؤثر مرتکب در کشف جرم و شناسایی سایر متهمان، تعلیق بخشی از مجازات بلامانع است؛

امکان تعلیق مجازات جرائم علیه عفت عمومی و شروع به این جرائم به جز جرایم مواد 639 و 640(به موجب ماده 7)؛

امکان تعلیق مجازات کلاهبرداری، جرائم در حکم کلاهبرداری، جرائمی که مجازات کلاهبرداری در خصوص آنها مقرر شده و جرائمی که طبق قانون کلاهبرداری محسوب میشوند و شروع به این موارد به موجب ماده7